Odrzania

 25 lutego 2024

Zbigniew Rokita ODRZANIA. PODRÓŻ PO ZIEMIACH ODZYSKANYCH

    Książka laureata nagrody Nike 2021 za książkę "Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku".

    Zmiana granic Polski po II wojnie światowej oznaczała dla wielu ludzi wyrwanie z ich dotychczasowego otoczenia, życia i przeniesienie siłą i wbrew ich woli na tereny,  do miejsc zupełnie im obcych.

    "Ziemie odzyskane"- jak wyjaśnia autor, to termin propagandowy, spopularyzowany po wojnie. Ma sugerować, że Polska ziem poniemieckich nie odebrała, ale je odzyskała. Wiele spośród tych ziem nie należało jednak do Polski od wieluset lat, stąd trudno mówić o ich odzyskaniu. Lepszy byłby pewnie termin "ziemie wyzyskane" czy "uzyskane" str. 9

    Książka ta jest opisem podróży po Odrzani- ziemiach przyłączonych do Polski po 1945 roku. Miejsca takie jak Olsztyn, Szczecin czy Koszalin zasiedlili Polacy, którzy musieli opuścić swoje dotychczasowe miejsca zamieszkania, życia- Lwów, Wilno- Kresy Wschodnie. 

    Po przybyciu na "ziemie odzyskane" zajmowali mieszkania i domy dotychczasowych mieszkańców- Niemców. Pozostawione przez nich przedmioty codziennego użytku czy rodzinne pamiątki przysposabiali i stawały się one częścią ich życia.

    Większość z nich czuła się nie na miejscu, nie u siebie. Żyła w ciągłym lęku, że za chwilę wrócą Niemcy i znów będą musieli się przenosić. Część żyła nadzieją, że niedługo wrócą na swoje ukochane Kresy.

    Książka ta to reportaż z podróży. Przytoczone w niej rozmowy z różnymi ludźmi, anegdoty dają obraz tego w jaki sposób i jak długo trwał i chyba nadal trwa proces przystosowania się do nowych warunków i okoliczności. Myślę, że dopiero pokolenie autora książki może poczuć się na tych ziemiach jak "u siebie". Wiele wydarzeń historycznych po wojnie umocniło przekonanie mieszkańców Odrzani, że to jest ich dom i tutaj zostaną.

    "Kilka tygodni później obalony zostaje też symbol zimno wojennego podziału Europy- mur berliński. Dziś jego upadek jest symbolem zjednoczenia Niemiec, ale wówczas jeszcze mało kto spodziewa się rychłego połączenia dwóch niemieckich państw w jedno. Zjednoczenie jest tymczasem kluczową kwestią dla przyszłości Odrzani, najważniejszego dla ładu światowego sporu terytorialnego w powojennej Europie. Tylko zjednoczone Niemcy mogą uznać granicę polsko-niemiecką i potwierdzić, że Odrzania pozostanie polska." str. 184

    Wciąż jednak wychodzą na światło dzienne szczegóły, które przypominają kto był właścicielem ziem, budynków. To ślady w postaci napisów na murach, tablic pamiątkowych czy nagrobków. Stosunek władz i mieszkańców do tych pamiątek jest dość niejednoznaczny. Jedne z nich są eksponowane inne natomiast ignorowane lub niszczone. Chyba sami mamy problem jak właściwie powinniśmy się z nimi obchodzić. To trochę tak jakby zauważenie ich i oddanie im pamięci było przyznaniem się się do tego, że to nie jest nasze miejsce...